Formo një ekip prej 5 bashkëmoshatarë, përshkruani sfidën në lidhje me dëmet që shkakton trafiku mbi ndotjen e ajrit dhe aplikoni për shpërblim prej 120.000,00 denarë për zbatimin e zgjidhjes inovative në kuadër të programit UPSHIFT.
UPSHIFT është program për inovacion social i bazuar në adresimin e nevojave të shkollave dhe komunitetit lokal për ballafaqim me ndryshimet klimatike dhe mbrojtjen e mjedisit jetësor.
PËR KË ËSHTË DEDIKUAR KJO THIRRJE?
Thirrja është e hapur për të gjithë nxënësit e shkollave mesme të moshës 14 deri në 19 vjeç që janë pjesë e shkollave të mesme publike në vendin tonë.
Duke u regjistruar në këtë program, nxënësit e shkollave të mesme do të përfitojnë:
MUNDËSI PËR TË MARRË PJESË NË NJË NGJARJE TRE-DITORE UPSHIFT BOOTCAMP PËR ZHVILLIMIN E INOVACIONEVE
AFTËSI DHE KOMPETENCA PËR HARTIMIN E INOVACIONE SOCIALE DHE ZGJIDHJE EKOLOGJIKE
ZBATIM PRAKTIK I AFTËSIVE NË REALIZIMIN E NJË INOVACIONI SOCIAL
LIDHJE MË E FORTË DHE PËRGJEGJËSI NDAJ KOMUNITETIT LOKAL DHE QYTETARËVE
MENTORIM DHE MBËSHTETJA E EKSPERTËVE DHE BUXHET PREJ 120,000.00 DENARË
PËRVOJË NË GRA ME EKIPE TË TJERA TË PËRBËRA NGA BASHKËMOSHA-TARËT E TYRE
CERTIFIKATA PËR PJESËMARRJE NË PROCES.
ÇFARË DUHET TË BËNI?
KRIJONI NJË EKIP PREJ 5 NXËNËS
Ekipet mund të përbëhen nga nxënës nga shkolla të mesme të ndryshme, për sa kohë që shkollat janë nga i njëjti qytet.
Secili ekip duhet të përbëhet nga 5 anëtarë, prej të cilëve më së shumti 3 anëtarë mund të jenë të të njëjtës gjini. Ekipet inkurajohen fuqimisht të përfshijnë nxënës nga grupet e margjinalizuara (nxënës nga familje në rrezik social, nxënës me aftësi të kufizuara, etj.)
Dy ose më shumë ekipe nga e njëjta shkollë ose qytet mund të aplikojnë vetëm nëse të gjithë anëtarët e ekipit janë të ndryshëm.
ZGJIDH NJË SFIDË NË LIDHJE ME REDUKTIMIN E DËMEVE QË SHKAKTON TRAFIKU MBI AJRIN
Programi ka për qëllim adresimin dhe tejkalimin e sfidave që lidhen me ndotjen e ajrit, në veçanti, efektet negative mbi ajrin të shkaktuara nga trafiku.
Është detyra juaj si ekip të identifikoni dhe të zgjidhni një sfidë që dëshironi të zgjidhni me inovacionin tuaj social. Sfida drejt së cilës do të synoni inovacionin tuaj social mund të targetojë:
- Emetimet e gazrave nga automjetet: Emetimet e shkarkimeve të automjeteve, duke përfshirë makinat, kamionët, autobusët dhe motoçikletat, lëshojnë ndotës të tillë si monoksidi i karbonit (CO), oksidet e azotit (NOx), komponimet organike të paqëndrueshme (VOCs) dhe grimcat PM, të cilat kontribuojnë në ndotjen e ajrit.
- Trafik i ngarkuar: Ngarkimi i madh i trafikut rrit konsumin e automjeteve dhe rrit nivelin e ndotjes në zonat urbane.
- Zhurma: Automjetet dhe trafiku kontribuojnë në ndotjen akustike si rezultat i funksionimit të motorit, fërkimit të gomave me substratin, fishkëllimë, mbingarkesën dhe shpejtësinë e automjetit. Ndotja akustike ndikon negativisht në shëndetin e njeriut dhe të kafshëve.
- Llojet dhe teknologjitë e automjeteve: Llojet e ndryshme të automjeteve, të tilla si automjetet me benzinë, naftë, hibride dhe elektrike, kanë profile të ndryshme të emetimit. Përparimet në teknologjitë e automjeteve, duke përfshirë sistemet e kontrollit të emetimeve dhe automjetet me karburant alternativ, ndikojnë në nivelin e ndotjes së trafikut.
- Mënyrat e transportit: Zgjedhja e mënyrës së transportit, përfshirë automjetet private, transportin publik, çiklizmin dhe ecjen, ndikon në nivelin e ndotjes. Promovimi i mënyrave më të qëndrueshme dhe efikase të transportit mund të ndihmojë në zbutjen e ndotjes së shkaktuar nga trafiku.
- Karburantet alternative dhe energjia e rinovueshme: Inkurajimi i përdorimit të lëndëve djegëse alternative, të tilla si bionaftë, etanol, hidrogjen dhe gaz natyror, si dhe promovimi i burimeve të rinovueshme të energjisë për automjetet elektrike, ndihmon në zvogëlimin e ndikimit mjedisor të ndotjes së lidhur me trafikun.
ZHVILLIMONI PROPOZIM ZGJIDHJE NË FORMËN E INOVACIONIT SOCIAL QË SYNON ZGJIDHJEN E SFIDËS
Bazuar në sfidën e përzgjedhur dhe të përcaktuar, zhvilloni një ide të inovacionit social që do të synonte tejkalimin e sfidës. Gjatë zhvillimit të idesë për inovacion social, sigurohuni që ajo vërtetë do të ketë një ndikim drejt zgjidhjes së sfidës që keni zgjedhur.
Inovacioni social nënkupton zhvillimin e zgjidhjeve të reja që nuk kanë ekzistuar më parë, për të zgjidhur një problem social, në rastin e sfidave që lidhen me ajrin.
Shembull: Nxënës në shkollën e tyre kanë vërejtur se shkolla po harxhonte ujin e pijshëm për ujitjen e sipërfaqes së oborrit. Nxënësit propozuan ndërtimin e një sistemi që do të mblidhte ujin e shiut, që do të ruhej në një kontejner të veçantë dhe do të përdorej për ujitje.
Në kuadër të kësaj thirrjeje, kërkojmë ide për inovacion social që mund të zbatohen brenda 3 muajve dhe të zbatohen plotësisht ose të bëhen nga nxënësit.
PLOTËSONI FORMULARIN E APLIKIMIT PËR PJESËMARRJE
Pasi të keni formuar ekipin, keni zgjedhur dhe zhvilluar një sfidë në të cilën do të punoni dhe krijoni një ide për inovacionin social, plotësoni formularin e aplikimit në dispozicion në LINKUN E MËPOSHTËM jo më vonë se 14.04.2024. Përzgjedhja e ekipeve që do të marrin pjesë në program do të bëhet në bazë të formularëve për aplikim.
Nga aplikacionet e mbërritura, do të përzgjidhen 10 finalistë në bazë të kritereve si më poshtë:
1. Urgjenca – maksimumi 10 pikë
Sa e madhe është urgjenca për mbështetje për sfidën/problemin e paraqitur në kuadër të shkollës?
Ju inkurajojmë të hulumtoni dhe përfshini të dhëna për urgjencën e zgjidhjes së problemit dhe se si kjo ndikon negativisht tek ju.
2. Shkalla e ndikimit – maksimumi 10 pikë
Çfarë ndikimi dhe dallimi mund të bëjë në kuadër të shkollës nëse zgjidhet sfida/problemi?
3. Inovacioni dhe realizueshmëria e zgjidhjes- maksimumi 20 pikë
Sa inovative është zgjidhja dhe a mund të zbatohet për 120.000 denarë në afat prej 3 muaj?
NGA ÇFARË PËRBËHET PROGRAMI
FAZA 1 – Përzgjedhja e 10 finalistëve në bazë të aplikimeve të pranuara (16-19 PRILL)
Nga numri total i aplikimeve të pranuara, do të përzgjidhen 10 finalistë të cilët do të jenë pjesë e UPSHIFT Bootcamp. Në vetë Bootcamp, të 10 ekipet do të krijojnë zgjidhje që do t’i paraqesin një komisioni prej 3 anëtarësh. Në fund do të përzgjidhen 5 fitues.
FAZA 2 – Punëtori online për përgatitjen e 10 finalistëve (22 PRILL)
Punëtoria do të jetë një hyrje në të gjithë metodologjinë e të menduarit të dizajnit dhe secili ekip do të shtjellojë më tej sfidën e tij.
FAZA 3-UpShift Air Bootcamp për 10 finalistë (25-27 PRILL, STRUGË)
Përmes metodologjisë Design Thinking, gjatë ngjarjes tre-ditore, 10 finalistët e përzgjedhur do të zhvillojnë idetë e tyre në zgjidhje përfundimtare/inovacione sociale, me ndihmën e mentorëve të caktuar. Në ngjarjen prezantohen të gjitha zgjidhjet dhe përzgjidhen 5 zgjidhje fituese, të cilat për zbatimin e zgjidhjes shpërblehen me 120.000 denarë.
FAZA 4 – Promovimi dhe aktivitete në komunitet (MAJ)
5 ekipet fituese marrin pjesë në një trajnim njëditor për avokim dhe për sigurimin e mbështetjes shtesë dhe mjeteve financiare nga komuniteti për zbatimin e iniciativës, bazuar në qasjen crowdfunding.
FAZA 5 – Zbatimi i iniciativave sociale (MAJ-KORRIK)
Me ndihmën e një mentori të caktuar, 5 ekipet zbatojnë zgjidhjen e konceptuar dhe krijojnë një plan për zhvillimin e mëtejshëm të iniciativës sociale.
PSE PIKËRISHT SFIDAT QË KANË TË BËJNË ME AJRIN?
Në 10 vitet e fundit, situata e cilësisë së ajrit në të gjithë vendin është bërë veçanërisht shqetësuese. Veçanërisht shqetësuese janë muajt nga nëntori deri në mars, kur qytetet maqedonase renditen rregullisht në 10 qytetet më të ndotura në Evropë.
Ka hulumtime dhe studime të ndryshme për këtë temë nga Ministria e Mjedisit Jetësor dhe Planifikimit Hapësinor, Qyteti i Shkupit dhe institucione të tjera përkatëse.
Në përputhje me rrethanat, industria dhe ngrohja e familjeve, ndërtesave publike dhe tregtare janë ndotësit më të mëdhenj në Maqedoninë e Veriut, sipas një raporti të përgatitur për pesëmbëdhjetë vende nga pesëmbëdhjetë institucione supreme të revizionit nga Evropa në bashkëpunim me Gjykatën Evropiane të Revizorëve. Studimi i fundit i bërë në vend është nga viti 2021 dhe është i përqendruar në qytetin e Shkupit. I gjithë hulumtimi është në dispozicion në LINKUN e mëposhtëm.
Për më tepër, më poshtë po ndajmë disa publikime dhe hulumtime që mund t’i përdorni si frymëzim për të përshkruar problemet dhe sfidat tuaja:
- Studim mbi sektorin e analizës së transportit të politikave dhe masave STUTRË;
- Strategjia Kombëtare e Transportit 2018-2030
- Ndikimi i ndotjes së ajrit mbi shëndetin e njeriut – informacione nga Ministria e Mjedisit Jetësor dhe Planifikimit Hapësinor
- Breathless beginnings: the alarming impact of air pollution on children in Europe and Central Asia (Raport i UNICEF mbi ndikimin e ndotjes së ajrit mbi fëmijët, vetëm në gjuhën angleze)
- Raport për cilësinë e ajrit në Republikën e Maqedonisë për periudhën 2005-2015
- Plani për ajër të pastër i Qeverisë së Republikës së Maqedonisë së Veriut
- Shumica e komunave në Maqedoninë e Veriut kanë detyrim ligjor të zhvillojnë një Plan për përmirësimin e cilësisë së ajrit ambiental. Si shembull, ndajmë Planet e Komunës së Gostivarit dhe Komunës së Kavadarit. Ju inkurajojmë të hulumtoni nëse komuna juaj ka një Plan të tillë.
- Ndotja e ajrit dhe pasojat e lidhura me shëndetin në Novaci, Maqedonia e Veriut
- Ndotja e ajrit në vendet e Ballkanit Perëndimor (në gjuhën angleze)
RRETH PROGRAMIT
UPSHIFT është program për inovacion social i bazuar në adresimin e nevojave të shkollave të mesme dhe komunitetit lokal në fushën e ndryshimeve klimatike dhe mbrojtjes së mjedisit jetësor.
Programi përfshin të rinjtë në proceset sociale duke u dhënë atyre udhëheqje në drejtim të identifikimit të problemeve në komunitetin e tyre, dhe më pas së bashku me komunitetin krijon zgjidhje, shërbime ose produkte që adresojnë ato probleme. Ky “dizajn i përqendruar në përdoruesin” dhe mësimi i sipërmarrësisë u lejon të rinjve të zhvillojnë të menduarit kritik dhe të fitojnë aftësi, që mund të zbatohen në të gjitha fushat e jetës.
Programi UPSHIFT zbatohet nga Shoqata e Liderëve për Edukim, Aktivizëm dhe Zhvillim (LEAD) në kuadër të projektit “UPSHIFT-ers for air quality” që zbatohet nga UNICEF me mbështetje financiare nga Suedia dhe Fondi për Inovacion dhe Zhvillim Teknologjik i RVM-së
